Περιφέρειες και Θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός

Δείτε και σχετικό άρθρο μου με θέμα Θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός: Έχουν ρόλο και λόγο οι Περιφέρειες;: https://www.huffingtonpost.gr/entry/thalassios-chorotaxikos-schediasmos-echoen-rolo-kai-loyo-oi-perifereies_gr_64db1e91e4b01ec7b50aba30?utm_campaign=share_facebook&ncid=engmodushpmg00000003&fbclid=IwAR0d1f_wJjFiZ-qV7iwJdk1k5SsX-ar6hp5e5-L7xTyY1KMirAr0Qj4gfLE

Οι περιφέρειες στην Ευρώπη θεωρούνται ως βασικοί μοχλοί για την επίτευξη των στόχων για την επίτευξη των στόχων της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής της Ε.Ε. Πρόσφατα θεωρούνται επίσης σημαντικοί μοχλοί για την επίτευξη της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, κυρίως ως προς την Στρατηγική για τη Γαλάζια Οικονομία και τη Στρατηγική για την Βιοποικιλότητα. Είναι επίσης βασικοί παράγοντες για τη δέσμευση και τη συμμετοχή των των τοπικών αρχών και όλων των εμπλεκόμενων φορέων.

Στον αλληλένδετο με την βιώσιμη γαλάζια οικονομία, θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό που εξ ορισμού επιχειρεί να μειώσει τις συγκρούσεις μεταξύ θαλάσσιων δραστηριοτήτων και να αυξήσει τις συνέργειες μεταξύ τους, οι Περιφέρειες έχουν ήδη στην Ευρώπη,  αποκτήσει ρόλο  διευκόλυνσης του εθνικού θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού (ΘΧΣ). Ωστόσο, ο ρόλος των Περιφερειών στο ΘΧΣ είναι προφανώς αρκετά διαφορετικός σε ολόκληρη την ΕΕ, λόγω της διαφορετικής διοικητικής δομής αλλά της πολιτικής και διοικητικής κουλτούρας του κάθε κράτους μέλους. Έτσι, η διαφορετική εμπλοκή τους στην προετοιμασία των εθνικών θαλάσσιων σχεδίων και μερικές φορές οι αλληλεπικαλυπτόμενες αρμοδιότητες για τον χωροταξικό σχεδιασμό ενδέχεται να δημιουργήσουν δυσκολίες για την εφαρμογή ενός κοινού πλαισίου για το ΘΧΣ στο επίπεδο της Ένωσης.  Για το σκοπό αυτό, η ΕΕ χρηματοδοτεί μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Θάλασσας, Αλιείας και Υδατοκαλλιέργειας ( EMFAF) την  συνεργασία μεταξύ κρατών μελών για να αντιμετωπίσουν αυτές τις πολυπλοκότητες και να ενισχυθεί η συνοχή των σχεδίων σε ολόκληρη την ΕΕ, κάτι που αποτελεί βασικό ζητούμενο για την εφαρμογή της Οδηγίας για τον θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμού του 2014.

Χαρακτηριστικό είναι πέραν των άλλων το εν εξελίξει έργο REGINA-MSP (2022-2024)που στοχεύει στη βελτίωση της συμμετοχής των Περιφερειών, των τοπικών αρχών και των εμπλεκόμενων φορέων στην ανάπτυξη και εφαρμογή του εθνικού Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού (ΘΧΣ).  Συντονίζεται από τον αρμόδιο για τον ΘΧΣ Γαλλικό Οργανισμό και επιχειρεί μια σε βάθος μελέτη οκτώ μελετών περίπτωσης σε Περιφέρειες πέντε χωρών (Ιρλανδίας, Γαλλίας, Ισπανίας, Ιταλίας και Ελλάδας). Το έργο δραστηριοποιείται προκειμένου να ενισχύσει την αποδοχή σε περιφερειακό επίπεδο για περαιτέρω προώθηση του ΘΧΣ, βελτιώνοντας τη συμβολή του στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και την αλληλεπίδραση με την Ευρωπαϊκή Πολιτική Συνοχής 2021-2027.  Στόχος του είναι να παράγει κατευθυντήριες οδηγίες που θα  διευκολύνουν την συμμετοχή των Περιφερειών και κατά συνέπεια των Δήμων και των τοπικών κοινωνιών στις διαδικασίες ΘΧΣ. Φυσικά βασικό στόχο αποτελεί ο συντονισμός των σχετικών δημόσιων πολιτικών σε ευρωπαϊκό, εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.

Το έργο βασίζεται σε μια προσέγγιση από τη βάση προς την κορυφή (bottom-up approach), και σε συνεντεύξεις με φορείς και συμμετοχικά εργαστήρια με ενδιαφερόμενα μέρη.  Χαρακτηριστικό συμμετοχικό εργαστήριο έχει ήδη πραγματοποιηθεί στην Περιφέρεια Κρήτης από το Πάντειο Πανεπιστήμιο τον Οκτώβριο του 2022.  Επανεξετάζονται επίσης τα στοιχεία και δεδομένα που έχει αναπτύξει η κάθε χώρα για τον ΘΧΣ, με έμφαση σε στοιχεία περιφερειακού επιπέδου (διερευνώντας ποια δεδομένα ΘΧΣ και ποιες πύλες δεδομένων είναι διαθέσιμες σε περιφερειακή κλίμακα),  και γίνεται προσπάθεια ευαισθητοποίησης  του ευρύτερου κοινού, και δημιουργίας  μιας κοινότητας πρακτικής (community of practice) με μεταβιβάσιμο υλικό σε τομεακό επίπεδο καθώς και εκπαίδευση/επιμόρφωση στελεχών Δήμων και Περιφερειών που εμπλέκονται στην εφαρμογή του ΘΧΣ.

Το έργο συνδέει ακαδημαϊκούς και ερευνητές με επαγγελματίες και κοινωνικούςφορείς, όπως απαιτείται, για να διασφαλίσει ότι θα έχει κοινωνικό αντίκτυπο στις επιλεγμένες περιοχές.

Το σημαντικότερο όμως είναι ότι προτείνονται καινοτομίες στο ρόλο των Περιφερειών στην θαλάσσια χωροταξία, προκειμένου να έχουν θετικές επιπτώσεις στα παρακάτω :  

• στην συμβολή του ΘΧΣ στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, 
• στην συνεργασία  μεταξύ χωρών στις διάφορες θαλάσσιες λεκάνες συμπεριλαμβανομένης της θαλάσσιας λεκάνης της Μεσογείου.
• στην πρόοδο του ΘΧΣ σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. 

Μακροπρόθεσμα, τα αποτελέσματα θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε τροποποίηση  νομικών και πολιτικών πλαισίων σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, επιτρέποντας την αποτελεσματικότερη εμπλοκή της τοπικής κοινωνίας και της τοπικής αυτοδιοίκησης ( α’ και β’ βαθμού) στον ΘΧΣ. Μια θετική αλληλεπίδραση μεταξύ ΘΧΣ και της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Συνοχής 2021-2027 αναμένεται επίσης να ωφελήσει γενικότερα την θαλάσσια διάσταση της Πράσινης Συμφωνίας.

Στην Ελλάδα, η συζήτηση αυτή και η δραστηριοποίηση στο έργο, του Εργαστηρίου Στρατηγικού και Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού του Παντείου Πανεπιστημίου, αναμένεται να δράσει καταλυτικά ως προς τις ήδη εκδηλωμένες συγκρούσεις μεταξύ τοπικής αυτοδιοίκησης, τοπικής κοινωνίας και Υπουργείου Ενέργειας και Περιβάλλοντος σχετικά με την απαιτούμενη ενίσχυση του ρόλου της Τ.Α στην χωροταξία και κατ’επέκταση και στην θαλάσσια χωροταξία.

Αυτό αφορά πρώτιστα το ζήτημα των ιχθυοκαλλιεργειών στα νησιά του Σαρωνικού κόλπου ( πχ. Πόρος ) της Περιφέρειας Αττικής αλλά και σε άλλα ιδιαίτερης οικολογικής αξίας θαλάσσια περιβάλλοντα όπως αυτά του Δήμου Ξηρομέρου της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, όπου χωροθετούνται τάχιστα Περιοχές Οργανωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιέργειας ( ΠΟΑΥ ) με σκοπό την ανάπτυξη βιομχανικής ιχθυοκαλλιέργειας στην παράκτια ζώνη. Η εκ των άνω επιβολή χρήσεων γης και θάλασσας, σπάνια εκφράζει τις τοπικές κοινωνίες και γι’ αυτό σπάνια υιοθετείται από αυτές. Αν λοιπόν δεν επιδιωχθεί η ουσιαστική συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας στον σχεδιασμό, είναι προφανές ότι η εφαρμογή σε κάθε χωροταξική πράξη θα παραμείνει όπως πάντα ελλειμματική. Για τα ζητήματα αυτά έχουν αναπτυχθεί διάφορες καινοτόμες προτάσεις κοινωνικού χαρακτήρα τις οποίες θα αναλύσουμε σε επόμενο άρθρο μας.